พรรคฝ่ายค้านร่วมกันลงชื่อ 171 รายชื่อ ยื่นต่อประธานสภาผู้แทนราษฎร ขอให้ส่งคำร้องไปยังศาลรัฐธรรมนูญเพื่อพิจารณาวินิจฉัย ความเป็นนายกรัฐมนตรีของพล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา สิ้นสุดลง เนื่องจากดำรงตำแหน่งรวมระยะเวลาเกินกว่า 8 ปี ตามมาตรา 170 วรรคสอง และมาตรา 158 วรรคสี่ ของรัฐธรรมนูญปี 2560

ในคำร้องให้เหตุผลข้อเท็จจริงที่พล.อ.ประยุทธ์ ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีมาตั้งแต่ 24 สิงหาคม 2557 ตาม พระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่ง และได้รับการโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นนายกรัฐมนตรีอีกครั้งตามประกาศลงวันที่ 9 มิถุนายน 2562

โดยมีรัฐธรรมนูญ มาตรา 264 บทเฉพาะกาล ที่ใช้รองรับเป็นการเฉพาะให้กับคณะรัฐมนตรีชุดนี้

ชี้ให้เห็นว่าระยะเวลาดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี รวม 8 ปีติดต่อกัน นับแต่วันที่ 24 สิงหาคม 2565 เป็นต้นไป

นายกรัฐมนตรีเป็นตำแหน่งสำคัญสูงสุดในการบริหารราชการแผ่นดิน ดังนั้นฝ่ายค้านจึงขอศาลมีคำสั่งให้นายกรัฐมนตรีหยุดปฏิบัติหน้าที่จนกว่าจะมีคำวินิจฉัย ป้องกันไม่ให้เกิดความเสียหายในการใช้อำนาจหน้าที่บริหารราชการแผ่นดิน

ทั้งนี้ หากศาลสั่งให้พล.อ.ประยุทธ์พ้นจากตำแหน่ง จะมีผลให้คณะรัฐมนตรีพ้นตำแหน่งไปด้วย แต่สามารถรักษาการตามรัฐธรรมนูญได้

สำหรับระยะเวลารักษาการ กรณีนายกรัฐมนตรี พ้นจากตำแหน่งที่ไม่ได้เกิดจากการยุบสภา ต้องเข้าสู่กระบวนการสรรหานายกรัฐมนตรีคนใหม่ ตามมาตรา 158 และมาตรา 159

เว้นแต่ว่ารัฐสภาไม่สามารถเลือกนายกรัฐมนตรีได้ พล.อ.ประยุทธ์ มีสิทธิ์รักษาการจนกว่าจะมีคณะรัฐมนตรีชุดใหม่เข้ามาทำหน้าที่

ส่วนกรณีรองนายกรัฐมนตรีคนที่หนึ่ง จะรักษาการตำแหน่งนายกรัฐมนตรีนั้น ทำได้กรณีเดียวคือศาลสั่งให้พล.อ.ประยุทธ์ หยุดปฏิบัติหน้าที่

หลายคนวิเคราะห์ความเป็นไปได้หากนายกรัฐมนตรี ชิงประกาศยุบสภาก่อน 24 สิงหาคม แล้วอยู่ต่อเป็นนายกฯ รักษาการ ว่าหากไม่พบฝ่ายบริหารกับสภามีข้อขัดแย้งกันจนบริหารงานไม่ได้ ด้วยเหตุผลนี้คงยาก

แต่หากยุบเพราะต้องการอยู่รักษาการยาว ขณะที่ยังไม่มีกฎหมายเลือกตั้ง เพราะอยู่ระหว่างส่งร่างกฎหมายกลับไปให้กกต.พิจารณา หากมีข้อทักท้วง เมื่อส่งกลับมาก็ต้องให้สภาพิจารณา ถ้าไม่มีสภาเพราะถูกยุบ กฎหมายไปต่อไม่ได้ การเมืองเกิดสุญญากาศ นายกฯ รักษาการยาว

สถานการณ์ถัดจากนั้นน่าเป็นห่วงว่า หากเกิดกระแสต่อต้านเพราะเชื่อว่าเป็นนายกฯ 8 ปีแล้ว จะแสดงออกด้วยวิธีการใด ไม่สามารถคาดเดา

ภายใต้สองทางเลือก อยู่ต่อไปโดยเสี่ยงจะเกิดวิกฤต หรือจะเสียสละตัวเองเพื่อให้ประเทศรอดพ้นความขัดแย้งรอบใหม่

การตัดสินใจของพล.อ.ประยุทธ์ในช่วง 2-3 วันนี้ จึงสำคัญอย่างยิ่ง