• ฟันคุด ส่งผลให้มีกลิ่นปาก ฟันผุ เหงือกอักเสบ บวมแดง เป็นหนอง อาจเกิดการติดเชื้อ มีไข้ เจ็บคอ กลืนน้ำลายไม่ได้ อ้าปากได้น้อยลง หรือหายใจลำบาก หรือทำให้ใบหน้าผิดรูป และอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้ในบางราย

• การผ่าฟันคุดในช่วงที่ฟันยังสร้างรากฟันไม่เสร็จสมบูรณ์ คือช่วงอายุประมาณ 15-20 ปี มักจะเป็นช่วงที่ผ่าได้ง่ายที่สุด

• อาการชาริมฝีปากและคางหลังการผ่าฟันคุด อาจเกิดจากการที่ส่วนของฟันคุดอยู่ใกล้เส้นประสาทรับความรู้สึกในขากรรไกรล่าง  หากเกิดการชาภายหลังการผ่าตัดควรพบทันตแพทย์ผู้ผ่าตัด เพื่อประเมินอาการและให้คำแนะนำในการปฏิบัติตัวที่ถูกต้อง

ปกติแล้วคนเราจะมีฟันแท้ 32 ซี่  โดยมี 4 ซี่ เป็นฟันกรามที่อยู่ด้านในที่สุด บางคนฟันสามารถงอกขึ้นมาได้ แต่ถ้าไม่สามารถงอกขึ้นมาได้ จะเรียกฟันลักษณะแบบนี้ว่า “ฟันคุด”  

ฟันคุด คืออะไร

สำหรับทันตแพทย์ ฟันคุด หมายถึงฟันซี่ใดก็ตามที่ไม่สามารถขึ้นได้ตามปกติ อาจจะมีกระดูก เหงือกมาปิดขวาง หรือเอียงไปชนฟันข้างเคียง โดยฟันคุดมักจะพบที่ตำแหน่งฟันกรามซี่ในสุด หรือบางครั้งเกิดบริเวณตำแหน่งของฟันเขี้ยว บางคนปล่อยทิ้งไว้นานๆ สร้างอาการปวด และสร้างความรำคาญใจอยู่ตลอดเวลา หากไม่ตัดสินใจผ่าฟันคุดออก อาจเกิดปัญหาและเป็นอันตรายได้

ช่วงอายุ 15-20 ปี เป็นช่วงเวลาที่เหมาะสมในการตรวจประเมินร่วมกับการเอกซเรย์ ว่ามีฟันกรามซี่สุดท้ายพัฒนาขึ้นในขากรรไกรหรือไม่ และมีแนวโน้มจะเป็นฟันคุดหรือไม่

ปัญหาและอันตรายที่เกิดจากฟันคุด

• มีกลิ่นปากและทำให้ฟันซี่อื่นผุ

ฟันคุดที่ขึ้นมาในลักษณะเอียง จะทำให้มีเศษอาหารที่ติดระหว่างฟันคุดและฟันข้างเคียง ไม่สามารถทำความสะอาดได้ทั่วถึง เกิดเป็นกลิ่นปาก รวมทั้ง ฟันผุ คือการผุบริเวณซอกฟันข้างเคียงได้

• เหงือกอักเสบ

เมื่อฟันคุดงอกขึ้นมาในช่องปากเพียงบางส่วน เหงือกที่ปกคลุมฟันมักมีเศษอาหารไปติดใต้เหงือก ทำความสะอาดได้ยาก จนมีการอักเสบบวมแดง และติดเชื้อ ซึ่งจะทำให้เหงือกบริเวณนั้นเกิดเป็นหนอง จนเกิดการปวด หากการติดเชื้อลุกลามไปมากขึ้น อาจทำให้เจ็บคอกลืนน้ำลายไม่ได้  มีไข้ อ้าปากได้น้อยลง หรือหายใจลำบาก เป็นอันตรายถึงชีวิตได้

• ทำให้ฟันเรียงเก

ขณะที่ฟันคุดกำลังขึ้นจะมีแรงดันต่ออวัยวะรอบๆ รวมทั้งฟันข้างเคียง ทำให้เกิดการเคลื่อนของฟันข้างเคียงหรือเกิดการเรียงตัวที่ซ้อนกันได้

• เกิดถุงน้ำหรือเนื้องอกรอบๆ ฟันคุด

ถุงหุ้มรอบฟันคุดหรือเนื้อเยื่อสร้างฟันอื่นๆ อาจเกิดการเปลี่ยนแปลงเป็นถุงน้ำหรือเนื้องอกในขากรรไกรได้  มีผลทำให้ฟันเคลื่อนที่ผิดตำแหน่งเดิม กระดูกรอบๆ เกิดการกร่อนละลาย  เป็นอันตรายกับเหงือกและฟันใกล้เคียง จนถึงอาจขยายขนาดใหญ่จนใบหน้าผิดรูป มีปัญหาการสบฟันตามมาได้

เมื่อไรที่ควรผ่าฟันคุดออก

ฟันคุดเป็นฟันที่มีเนื้อเยื่อและหรือกระดูกปิดขวางอยู่ ทันตแพทย์จึงไม่สามารถถอนฟันได้ตามปกติ จำเป็นต้องผ่าเหงือก ตัดกระดูก ตัดฟันออกทีละนิด เพื่อนำฟันคุดออก โดยไม่ส่งผลหรือเป็นอันตรายต่อฟันซี่ข้างเคียง หรือส่วนอื่นที่อยู่บริเวณนั้นๆ การผ่าตัดฟันคุดอาจใช้เวลานานกว่าถอนฟันตามปกติ ขึ้นกับลักษณะและตำแหน่งของฟันคุด รวมทั้งอายุของผู้ป่วย 

การผ่าฟันคุดในช่วงที่ฟันกำลังมีการสร้างรากฟันเสร็จแล้วประมาณครึ่งรากหรือมากกว่านั้น แต่ยังสร้างรากไม่เสร็จสมบูรณ์ มักจะเป็นช่วงที่ผ่าได้ง่ายที่สุดของฟันกรามล่างที่สาม โดยช่วงอายุการเจริญของฟันขึ้นกับผู้ป่วยแต่ละคน โดยมากจะเป็นช่วงอายุ 15-20 ปี ทันตแพทย์จึงแนะนำให้มีการตรวจประเมิน วางแผนการรักษาฟันคุด แม้ฟันอาจจะยังไม่ขึ้นมาในช่องปาก ในช่วงอายุดังกล่าว

หลังผ่าตัดฟันคุด ควรทำอย่างไร

เมื่อทันตแพทย์ผ่าฟันคุดเสร็จ จะให้กัดผ้าก๊อชไว้แน่นประมาณ 1 ชั่วโมง เพื่อห้ามเลือด ไม่แนะนำให้อมน้ำแข็ง แต่ให้ทำการประคบเย็น เอาน้ำแข็งใส่ถุงพลาสติกและห่อผ้ามาประคบแก้มด้านนอกบริเวณที่ผ่าฟันคุด ในช่วง 1-2 วันหลังจากผ่าฟันคุด หลังจากนั้นให้ประคบอุ่น และทำตามคำแนะนำของทันตแพทย์ เช่น แปรงฟันตามปกติแต่ไม่แปรงฟันแรงๆ ตรงบริเวณที่ผ่า  รับประทานอาหารอ่อนๆ  รับประทานยาแก้ปวดและยาอื่นตามที่ทันตแพทย์สั่ง  และกลับมาติดตามอาการหรือตัดไหมตามนัด

(ผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการอ้าปากได้น้อยหลังผ่าฟันคุด ให้ค่อยๆ ฝึกการอ้าปากได้ภายหลังจากเลือดหยุดดีแล้ว  หากการอ้าปากได้น้อยเป็นอยู่นานกว่า 1 สัปดาห์  ทันตแพทย์จะแนะนำท่าทางในการบริหารขากรรไกรให้ผู้ป่วย)

ภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นจากการผ่าฟันคุด

• การติดเชื้อหลังผ่าตัด สังเกตได้จากการปวดบวมมากขึ้น หลังผ่าประมาณ 3-5 วัน หรือมีหนองเกิดขึ้น สาเหตุที่เกิดการติดเชื้อหลังผ่าฟันคุดอาจเกิดจาก ฟันคุดอยู่ลึกใช้เวลาผ่าตัดนาน หรือดูแลรักษาความสะอาดแผลผ่าตัดได้ไม่ดีพอ
• แพ้ยา สังเกตได้จากอาการปากบวม ตาบวม มีผื่นขึ้น หรือหายใจลำบากหลังจากได้รับยา ให้รีบหยุดยาและพบทันตแพทย์ทันที
• เลือดออกเยอะหรือนานกว่าปกติ สาเหตุที่พบบ่อยที่สุดมักเกิดจากการกัดผ้าที่ห้ามเลือดได้ไม่ดีพอ หรือการออกแรงบ้วนเลือดที่ออกมา ทั้งนี้อาจมีสาเหตุอื่นๆ ได้อีกหลายสาเหตุ  เบื้องต้นแนะนำให้ใช้ผ้าก๊อซสะอาดพับให้หนาพอสมควร วางบริเวณแผลผ่าตัดแล้วออกแรงกัดนิ่งๆ อย่างน้อย 30 นาที กลืนน้ำลาย ไม่ออกแรงบ้วน  หากไม่สามารถหยุดเลือดได้ หรือมีเลือดออกปริมาณมาก ควรไปพบทันตแพทย์
• ชาริมฝีปากและคาง การชาที่เป็นอยู่นานกว่าฤทธิ์ยาชา (3-4 ชั่วโมง) อาจเกิดจากการที่ส่วนของฟันคุดอยู่ใกล้เส้นประสาทรับความรู้สึกในขากรรไกรล่าง  ทันตแพทย์สามารถประเมินความเสี่ยงในการชาเบื้องต้นได้จากภาพเอกซเรย์ และปรึกษาผลดีผลเสียกับผู้ป่วยก่อนผ่าฟันคุดได้  หากเกิดการชาภายหลังการผ่าตัดแนะนำให้พบทันตแพทย์ผู้ผ่าตัด เพื่อให้คำแนะนำในการปฏิบัติตัวต่อไป