คอลัมน์ ใบตองแห้ง

รัฐสวัสดิข้าราชการ

สํานักเลขาธิการนายกฯ ใช้งบ 2.6 ล้าน ซื้อไอโฟนแจกข้าราชการ 111 คน โดนทัวร์ลงกระหึ่ม ทีแรกบอก แจกผู้บริหาร อีกทีบอกข้าราชการระดับต้นเงินเดือนน้อย ไม่รู้ไงแน่

แต่พูดอย่างให้ความเป็นธรรม ไม่ใช่สำนักเลขานายกฯ หน่วยเดียวหรอก ส่วนราชการจำนวนมากก็ซื้อมือถือให้ข้าราชการพร้อมแพ็กเกจโทร.ฟรี ส่วนใหญ่จะเป็น “ชช.” (ซี 9) ขึ้นไป บางหน่วยก็เปลี่ยนให้ทุก 2 ปี แต่ไม่ค่อยเปิดเผยกันว่าหน่วยงานไหนตำแหน่งไหนได้บ้าง ทั้งที่ไม่ใช่งบลับ

ทำไมต้องจ้องจับผิด ถ้าใช้งานจริง เพราะอารมณ์สังคมรู้สึกว่ากำลังแบกรัฐราชการหลังแอ่น งบประมาณปี 65 กู้เต็มเพดาน ค่าใช้จ่ายบุคลากรสูงลิ่ว รัฐบาลในอนาคตจะไม่มีเงินจ่าย คนรุ่นใหม่เรียกร้องรัฐสวัสดิการ แต่สิ่งที่ได้คือสวัสดิการเพียบสำหรับรัฐราชการ ที่ใหญ่โต เทอะทะ บริการล่าช้าไร้ประสิทธิภาพ สิ้นเปลือง แถมยังคอร์รัปชั่น

พูดอย่างนี้ไม่ใช่เหมารวม ข้าราชการที่ทุ่มเททำงานหนักมีจริง มีเยอะด้วย แต่อันดับแรกคือระบบระเบียบล้าหลัง ทำให้ไร้ประสิทธิภาพ แบบผู้นำยังคุยว่าวันๆ เซ็นแฟ้มจนเมื่อยมือ เจ้าหน้าที่คงต้องพิมพ์อย่างเรียบร้อยคั่นหน้าคั่นหลังถ่ายสำเนา ฯลฯ ใช้ความสามารถกับงานเอกสาร

ความสิ้นเปลืองที่สำคัญคือเรามีหน่วยงานที่ไม่จำเป็น ตำแหน่งที่ไม่จำเป็น เยอะมาก เช่นทหารมีไว้ทำไม มีไว้ป้องกันประเทศ แต่หน่วยรบมีไม่ถึงครึ่ง ทหารธุรการมีเป็นแสนคน อย่างที่ทิม พิธา อภิปรายงบ สำนักปลัดกลาโหม กับกองบัญชาการกองทัพไทย มีหน่วยงานซ้ำซ้อนกัน ทั้งด้านธุรการ การเงินกำลังพล ยุบทิ้งประหยัดเงินปีละ 1.5 หมื่นล้าน

เอาง่ายๆ เลยนะ แค่เปิดเว็บไซต์สำนักปลัดฯ กองทัพไทย กองทัพบก เรือ อากาศ ดูโครงสร้างเทียบกันแล้วคุณจะอึ้งเพราะหน่วยงานที่ไม่ใช่กำลังรบ มีมากจนตาลาย มีซ้ำกัน กระทั่งกรมดุริยางค์ก็มีครบ 3 เหล่าทัพ ทหารพัฒนาก็มีทั้งทัพบกทัพไทย เป็นหน่วยงานสมัยสงครามเย็น แต่ไม่ยุบทิ้ง กลับขยายใหญ่โต

ในแง่เงินเดือนสวัสดิการ ประชาชนยอมรับได้ว่าข้าราชการมีบำนาญจนวันตาย มีสวัสดิการรักษาพยาบาล เพราะทำงานส่วนรวม เงินเดือนต่ำกว่าเอกชน แต่เดี๋ยวนี้ไม่ใช่แค่นั้นนะ ข้าราชการมีทั้งเบี้ยเลี้ยง เบี้ยประชุม ค่าเข้าเวร เงินประจำตำแหน่ง บ้านพัก งบดูงาน งบรับรอง ฯลฯ โดยต้องขีดเส้นใต้ว่า แต่ละหน่วยงานได้ไม่เท่ากัน และข้าราชการระดับสูงได้เพียบ

รัฐไทยเป็นนายจ้างที่เหลื่อมล้ำที่สุดในโลก ประชาชนดูด้วยตาอาจเปรียบเทียบแค่บ้านพักครู กับบ้านพักหรูป่าแหว่ง แต่รู้ไหมว่ากระทั่งเงินเดือนครูก็ไหลเลื่อนได้มากกว่าข้าราชการพลเรือน

ระบบราชการไทยแยกบัญชีเงินเดือนหลักเกณฑ์เลื่อนขั้นลักลั่นหลากหลาย สายแรกคือข้าราชการตุลาการ ซึ่งถือว่าประธานศาลฎีกาเทียบเท่านายกฯ รองประธานเทียบเท่ารัฐมนตรี ทั้งเงินเดือนเงินประจำตำแหน่งรถประจำตำแหน่ง แต่เงินเดือนผู้พิพากษามี 5 ชั้น ชั้น 5 มีคนเดียวคือประธาน ผู้พิพากษาชั้น 4 ตั้งแต่รองประธานลงมาถึงผู้พิพากษาศาลฎีกา อธิบดี ซึ่งน่าจะมี 300-400 คน ก็เลยได้เงินประจำตำแหน่ง ค่าตอบแทนเหมาจ่ายรถประจำตำแหน่ง เทียบเท่าปลัดกระทรวง รองลงมาอีกหลายร้อยคนก็ได้เท่าอธิบดี

องค์กรอิสระ อัยการ ก็เอาโครงสร้างเงินเดือนศาลไปเทียบ นับไม่ถูกนับไม่ถ้วนว่าในหน่วยงานเหล่านี้มีตำแหน่งเทียบเท่าปลัดกระทรวงกี่ร้อยคน ทั้งที่ปลัดกระทรวงจริงๆ มี 20 คน

ในกองทัพก็เช่นกัน ที่ได้เงินเดือนเงินประจำตำแหน่งได้ สิทธิต่างๆ เท่าปลัดกระทรวง อาจมีเป็นร้อย เพราะบัญชี เงินเดือนทหารเทียบพลตรีเท่าอธิบดี แต่อธิบดีไม่มีทหารรับใช้ ที่บ้าน

ในระบบราชการไทย จึงมีตั้งแต่บัญชีเงินเดือนศาล อัยการ องค์กรอิสระ รัฐสภา ทหาร แล้วยังมีองค์การมหาชน (ซึ่งหลังรัฐประหารประยุทธ์เคยขู่ยุบบางองค์กรแต่ยุบไม่ลง) เหลือแต่ข้าราชการพลเรือนยังใช้บัญชีเดิม แต่ก็มีการปรับเปลี่ยน เช่นจากระบบซี 1-ซี 10 มาเป็นตำแหน่งบริหาร วิชาการ ชำนาญการ เชี่ยวชาญ ฯลฯ

จากเดิมที่กรมหนึ่งมีอธิบดีซี 10 คนเดียว คราวนี้ก็มีทั้งที่ปรึกษา ผู้ทรงคุณวุฒิ ฯลฯ ซี 10 ล้นกรม

ครูก็ต่อสู้จนได้แยกบัญชีเหมือนกัน ที่ว่าครูจนคือครูช่วยสอนเงินเดือน 6,500 แต่ระดับ ผอ. ไปทำปริญญาโทบริหารการศึกษา แล้วทำผลงานขอตำแหน่ง เป็น ผอ.ร.ร.ประถมต่างอำเภอก็มีสิทธิเลื่อนขั้นถึง คส.4-5 บางโรงเรียนเด็กไม่ถึงร้อยคน ผอ.เงินเดือน 65,000 ก็มี

ยังไม่นับ ผอ.เขตพื้นที่การศึกษา ศึกษานิเทศก์ ศึกษาธิการจังหวัด ภาค ที่ยุค คสช.ยิ่งเพิ่มผู้บริหารเพิ่มงบการศึกษา

วิรไท สันติประภพ อดีตผู้ว่าแบงก์ชาติ กล่าวในงานเสวนา TDRI ว่าปัญหาภาครัฐจะเป็นระเบิดเวลา ทั้งประสิทธิภาพต่ำ มีขนาดใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ ค่าใช้จ่ายบาน เป็นรัฐรวมศูนย์แก้ปัญหาช้า แถมคอร์รัปชั่น

ทำไงได้ แม้ปัญหาหลายอย่างเกิดก่อนรัฐประหาร 57 แต่ระบอบปัจจุบันก็มุ่งสร้างรัฐราชการเป็นใหญ่ เพื่อเป็นกลไกควบคุมและสงเคราะห์ประชาชน ให้เชื่อฟังหวังพึ่งรัฐ ผู้มีอำนาจมุ่งหวังอย่างมากกับรัฐราชการ อยากให้ซ้ายหันขวาหันอย่างมีประสิทธิภาพ แต่ล้มเหลวแทบทุกด้าน

ยิ่งทำให้ประชาชนมองเป็นอภิสิทธิ์ชน รัฐสวัสดิข้าราชการ