การประชุมรัฐภาคีกรอบอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศสมัยที่ 26 (COP26) ที่เมืองกลาสโกว์ ประเทศสกอตแลนด์ ต้องขยายเวลาการประชุมต่ออีกหนึ่งวันในวันนี้ (13 พ.ย.) จากกำหนดเดิมที่จะเสร็จสิ้นตั้งแต่เมื่อวานนี้ เนื่องจากที่ประชุมยังไม่สามารถหาข้อยุติได้ในบางประเด็น

ผู้สื่อข่าวบีบีซีรายงานจากที่ประชุม COP26 ว่าแม้ว่าร่างความตกลงจะจัดทำเสร็จเรียบร้อยและเผยแพร่ให้ผู้แทนรัฐภาคีและผู้เข้าร่วมประชุมพิจารณาตั้งแต่ช่วงเช้าวานนี้ แต่ยังมีบางประเด็นที่ยังเป็นที่ถกเถียงกันอยู่ เช่น การจัดหาพลังงานทดแทนถ่านหินและเชื้อเพลิงฟอสซิลอื่น ๆ และมาตรการทางการเงินในการช่วยเหลือประเทศยากจนในการรับมือกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ทำให้การหารือยืดเยื้อจนถึงกลางดึก

นายอาล็อก ชาร์มา ประธานการประชุม คาดว่ารัฐภาคีสมาชิกจะเห็นชอบร่างความตกลง COP26 ได้ในช่วงบ่ายวันนี้ตามเวลาสหราชอาณาจักร

COP26 คืออะไร และทำไมจึงมีการประชุมนี้ขึ้น

โลกกำลังร้อนขึ้น เพราะการปล่อยมลพิษของเชื้อเพลิงฟอสซิล เช่น ถ่านหิน น้ำมัน และแก๊ส จากการกระทำของมนุษย์

การเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศมีส่วนทำให้เกิดสภาพอากาศรุนแรงต่าง ๆ มากขึ้นทั้งคลื่นความร้อน น้ำท่วม และไฟป่า ช่วงทศวรรษที่ผ่านมา เป็นช่วงที่อุณหภูมิโลกสูงสุดเท่าที่เคยมีการบันทึกสถิติไว้ และรัฐบาลต่าง ๆ เห็นตรงกันว่าต้องร่วมมือกันอย่างเร่งด่วนในการแก้ปัญหานี้

• รายงานสภาพภูมิอากาศโลกของ IPCC เกี่ยวกับเราทุกคนอย่างไร
• ทำไมปี 2021 อาจเป็นจุดเปลี่ยนในการแก้ไขปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
• เราเอา CO2 ที่ถูกปล่อยออกมาไปใช้ทำอะไรได้บ้าง

COP ย่อมาจาก “Conference of the Parties” หรืออาจแปลได้ว่าการประชุมสมัชชาประเทศ และนี่เป็นการประชุมสุดยอดประจำปีครั้งที่ 26 และในการประชุมครั้งนี้ 200 ประเทศมีพันธสัญญาที่จะต้องยื่นแผนการลดการปล่อยคาร์บอนภายในปี 2030

ภายใต้ข้อตกลงปารีสปี 2015 ประเทศต่าง ๆ ถูกขอให้สร้างความเปลี่ยนแปลงเพื่อรักษาอุณหภูมิของโลกไม่ให้เพิ่มเกิน 2 องศาเซลเซียส และให้พยายามตั้งเป้าไว้ที่ 1.5 องศาเซลเซียส เพื่อที่จะป้องกันหายนะภัยทางด้านสภาพภูมิอากาศ

เป้าหมายคือการตัดลดการปล่อยคาร์บอนจนกระทั่งถึงเป้าหมายเป็นศูนย์ภายในปี 2050

เปิดร่างข้อตกลง COP26

ร่างข้อตกลงที่มีการเผยแพร่ให้ผู้แทนรัฐภาคีและผู้เข้าร่วมประชุมพิจารณาก่อนลงนามรับรองร่วมกันได้ขอให้ประเทศต่าง ๆ เปิดเผยแผนการของตัวเองในการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกลงในปริมาณมาก และในอัตราเร็วกว่าเดิม และยังขอให้ประเทศพัฒนาแล้วสนับสนุนด้านการเงินแก่ประเทศที่เผชิญกับผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศเพิ่มขึ้นอย่างน้อย 2 เท่าจากที่เคยรับปากไว้ เพื่อช่วยประเทศเหล่านั้นในการปรับตัวและรับมือ

ร่างข้อตกลงยังระบุถึงการให้คำมั่นสัญญาในการลดการใช้ถ่านหินและเชื้อเพลิงฟอสซิลลงอย่างค่อยเป็นค่อยไป ซึ่งเป็นประเด็นที่ถูกนักสิ่งแวดล้อมวิพากษ์วิจารณ์ แต่ผู้สันทัดกรณีชี้ว่านี่นับเป็นครั้งแรกที่ประเด็นลดการใช้ถ่านหินถูกระบุอย่างชัดแจ้งในข้อตกลงของสหประชาชาติ

อย่างไรก็ตามรายละเอียดและข้อความในร่างข้อตกลงอาจมีความเปลี่ยนแปลงจนกว่ารัฐภาคีสมาชิกจะเห็นชอบร่างสุดท้ายในช่วงบ่ายวันนี้

มีการตกลงอะไรกันอีกบ้างในกลาสโกว์

นอกจากร่างข้อตกลงที่ถือเป็นผลลัพธ์สำคัญที่สุดของการประชุม COP ในช่วง 2 สัปดาห์ที่ผู้แทนนานาประเทศและจากทุกภาคส่วนมารวมตัวกัน ยังมีการประกาศหลายเรื่องที่น่าสนใจ ดังนี้

• ความร่วมมือของสหรัฐฯ-จีน

หนึ่งในการประกาศที่สร้างความน่าประหลาดใจให้ผู้ติดตามการประชุมลดโลกร้อนคือการที่สหรัฐอเมริการและจีนรับปากว่า จะเพิ่มความร่วมมือด้านการปกป้องสภาพภูมิอากาศระหว่างกันในช่วง 10 ปีข้างหน้า โดยประเด็นที่เห็นชอบร่วมกัน เช่น การปล่อยมีเทน การเปลี่ยนไปใช้พลังงานสะอาด และการลดการปล่อยคาร์บอนลงจนเหลือศูนย์

คำประกาศร่วมระบุว่า ทั้งสหรัฐฯ และจีนจะ “ยึดมั่นในคำมั่นสัญญาว่าจะทำงานร่วมกัน” เพื่อบรรลุเป้าหมายการควบคุมอุณหภูมิไม่ให้เพิ่มขึ้นเกิน 1.5 องศาเซลเซียส ที่ตั้งไว้ในข้อตกลงปารีสปี 2015

ในฐานะผู้ปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์มากที่สุดในโลก 2 ประเทศ ข้อตกลงระหว่างสหรัฐฯ และจีน มีความสำคัญในการที่จะทำให้เป้าหมายการควบคุมอุณหภูมิไม่ให้เพิ่มเกิน 1.5 องศาเซลเซียสเป็นจริงได้

ก่อนหน้านี้จีนลังเลที่จะจัดการกับการปล่อยมลพิษจากถ่านหินในประเทศ ดังนั้นการออกมาประกาศเช่นนี้จึงถูกมองว่า เป็นการยอมรับถึงความความจำเป็นในการดำเนินการอย่างเร่งด่วน

• ต้นไม้

ผู้นำจากกว่า 100 ประเทศทั่วโลก ซึ่งมีพื้นที่ป่ารวมกันคิดเป็น 85% ของป่าไม้ในโลก รับปากว่าจะยุติการตัดไม้ทำลายป่าภายในปี 2030

คำมั่นสัญญานี้มีความสำคัญเพราะต้นไม้สามารถดูดซับคาร์บอนไดออกไซด์–หนึ่งในก๊าซเรือนกระจำที่ทำให้เกิดภาวะโลกร้อน–จำนวนมากมหาศาลไว้ได้ ดังนั้นการยุติการตัดไม้ทำลายป่าจึงเป็นวิธีการสำคัญในการจัดการกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโลก

• มีเทน

ในที่ประชุม COP26 ผู้แทนจากกว่า 100 ประเทศ เห็นชอบกับโครงการตัดลดการปล่อยมีเทนลง 30% ภายในปี 2030

มีเทนเป็นหนึ่งในก๊าซเรือนกระจกที่สร้างความเสียหายมากที่สุด ราว 1 ใน 3 ของการกระทำของมนุษย์ที่ก่อให้เกิดภาวะโลกร้อนเกี่ยวข้องกับการปล่อยมีเทน ของปัญหาโลกร้อนที่เกิดจากมนุษย์ มีเทนส่วนใหญ่มาจากกิจกรรมต่าง ๆ อย่างการทำปศุสัตว์และการกำจัดของเสีย

อย่างไรก็ตาม ประเทศที่เป็นผู้ปล่อยก๊าซมีเทนรายใหญ่อย่างจีน รัสเซียและอินเดีย ไม่ได้เข้าร่วมโครงการนี้

• ถ่านหิน

มากกว่า 40 ประเทศ ซึ่งรวมถึงประเทศที่ใช้ถ่านหินรายใหญ่อย่างโปแลนด์ เวียดนาม และชิลี เห็นชอบที่จะเลิกใช้ถ่านหิน

ถ่านหินเป็นปัจจัยที่ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศมากที่สุด แม้ว่าจะมีความก้าวหน้าในการลดการใช้งานถ่านหิน แต่ถ่านหินก็ยังถูกใช้ในการผลิตไฟฟ้าทั่วโลกราว 37% ในปี 2019

• มาตรการทางการเงิน

สถาบันการเงินราว 450 แห่ง ซึ่งมีการควบคุมเงินราว 130 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณ 4,259 ล้านล้านบาท) เห็นชอบที่จะสนับสนุน “เทคโนโลยีสะอาด” อย่างพลังงานหมุนเวียน และปฏิเสธที่จะให้การสนับสนุนทางการเงินแก่อุตสาหกรรมที่ใช้เชื้อเพลิงฟอสซิล

โครงการนี้เป็นความพยายามในการทำให้บริษัทเอกชนต่าง ๆ มีส่วนร่วมในการบรรลุเป้าหมายการปล่อยคาร์บอนเป็นศูนย์ และทำให้บริษัทเหล่านี้รับปากว่าจะสนับสนุนการเงินในเทคโนโลยีที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม

ประเทศต่าง ๆ จะทำตามสัญญาหรือไม่

ส่วนใหญ่แล้ว การให้คำมั่นสัญญาที่เกิดขึ้นในการประชุม COP เป็นเรื่องของความสมัครใจและการกำกับดูแลตัวเอง

มีเพียงไม่กี่ประเทศเท่านั้นที่ไปไกลถึงขั้นให้มีผลผูกพันตามกฎหมาย แต่ก็มีโอกาสที่แรงผลักดันสู่การบรรลุเป้าหมายการปล่อยคาร์บอนเป็นศูนย์ จะทำให้ประเทศต่าง ๆ ต้องเร่งมือทำตามที่ให้คำมั่นสัญญา

โดยหลักการแล้วมีความเป็นไปได้ที่จะบังคับใช้บทลงโทษต่อประเทศที่ไม่ยอมทำตามคำสัญญา แต่ก็อาจจะทำให้เกิดผลกระทบที่ไม่พึงประสงค์เกิดขึ้น หรืออาจจะมีหลายประเทศถอนตัวออกจากข้อตกลงระหว่างประเทศได้

ความสำคัญของการประชุมอย่าง COP26 จึงเป็นการพยายามส่งเสริมให้ทุกประเทศเข้าร่วมต่อไป

………….

ข่าว BBCไทย ที่เผยแพร่ในเว็บไซต์ ข่าวสด เป็นความร่วมมือของสององค์กรข่าว