ชวนรู้จัก “ปลาปอดแอฟริกา” ปลาชนิดเดียวในโลก ที่สามารถมีชีวิตอยู่ได้หลายปี โดยไม่ต้องมีน้ำสักหยด แต่จมน้ำตายได้!

ปลาปอดแอฟริกา (Protopterus) อาศัยอยู่ในแม่น้ำและทะเลสาบทางตอนใต้ทะเลทรายซาฮาราของแอฟริกา เป็นสกุลปลาที่มีลักษณะทางชีวภาพที่แปลกประหลาดที่สุดในโลก สามารถอยู่รอดได้ในสภาพแวดล้อมที่ “แห้ง” ได้เป็นระยะเวลานาน โดยไม่ตาย

ปลาปอดแอฟริกา ทั้งลำตัวเต็มไปด้วยเกล็ดที่อ่อนนุ่ม มีขนาดตั้งแต่ 44-200 ซม. เมื่อโตเต็มที่พวกมันมีลำตัวที่ยาว และค่อนข้างคล้ายกับปลาไหล ครีบอกและครีบทวารมีลักษณะคล้ายเกลียว ในขณะที่ครีบหลังและครีบหางถูกหลอมรวมเป็นโครงสร้างเดียว พวกมันว่ายน้ำเป็นลูกคลื่นเหมือนปลาไหล หรือคลานไปที่บนพื้นโดยใช้ครีบครีบอก

เนื่องจากอุณหภูมิในแอฟริกาจะสูงตลอดทั้งปี และฤดูแล้งมีความรุนแรงมาก โดยปกติจะกินเวลาอย่างน้อย 4-5 เดือน ทำให้แม่น้ำและทะเลสาบแห้งเหือด เพื่อความอยู่รอด “ปลาปอด” จึงได้พัฒนาตามชื่อของมัน ระบบทางเดินหายใจที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวอย่างยิ่ง โดยรับออกซิเจนจากอากาศโดยตรงเหมือนกับสัตว์บก

เมื่อลงน้ำก็จะเคลื่อนไหวและกินอาหารเหมือนปลาตัวอื่นๆ แต่ในฤดูแล้งจะขุดหลุมลึกลงไปในชั้นโคลนอ่อน โดยการกินโคลนทางปากและขับโคลนออกทางเหงือก พวกมันจะหยุดขุดเมื่อถึงความลึกที่ต้องการ และหลั่งเมือกทางปากเพื่อทำให้โคลนแข็งตัว กลายเป็นรังไหมด้านนอก และทำเพียงแค่อ้าปากเพื่อรับอากาศเท่านั้น และหากสภาวะภัยแล้งยังคงมีอยู่อย่างยาวนาน ปลาปอดแอฟริกาจะเริ่มเข้าสู่สภาวะ “จำศีล”

ปลาปอดแอฟริกันสามารถทนต่อการไม่มีน้ำได้นานถึง 4 ปี เมื่อน้ำกลับมาก็จะฟื้นคืนชีพ และหาทางลงแหล่งน้ำเพื่อหาอาหารและสืบพันธุ์ แต่ที่แปลกมากกว่านั้นคือ เมื่ออาศัยอยู่ในน้ำ พวกมันยังต้องขึ้นสู่ผิวน้ำเพื่อรับอากาศ เพราะแม้เป็นปลาแต่กลับสามารถ “จมน้ำ” ได้หากอาศัยอยู่ใต้น้ำเป็นเวลานาน

ตั้งแต่สมัยโบราณ ชาวแอฟริกันพื้นเมืองพยายามจับปลาปอด โดยการขุดดินหรือทอดแหเพื่อหาอาหาร เนื้อของพวกมันมีรสชาติเข้มข้น และแม้จะไม่เป็นที่ชื่นชอบของคนจำนวนมาก แต่ปลาปอดยังคงเป็นอาหารที่มีคุณค่าในสภาพความเป็นอยู่ที่เลวร้ายในบริเวณนี้

ปัจจุบัน ปลาปอดแอฟริกันได้รับการเพาะพันธุ์ในฟาร์มเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ และมีการซื้อขายในตลาดต่างประเทศในฐานะปลาสวยงามที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว แต่ในธรรมชาติจำนวนพวกมันกลับลดลงเรื่อยๆ เนื่องจากการตกปลาที่ไม่สามารถควบคุมได้

ปลาปอดแอฟริกันที่เป็นที่รู้จักมีอยู่ 4 สายพันธุ์ ได้แก่ ปลาปอดลายหินอ่อน (Protopterus aethiopicus), ปลาปอดแอฟริกาตะวันออก (Protopterus amphibius), ปลาปอดแอฟริกาตะวันตก (Protopterus annectens) และปลาปอดลายแอฟริกัน (Protopterus dolloi) พวกมันมีความแตกต่างบางประการระหว่างรูปร่างและพฤติกรรม

นักวิทยาศาสตร์ระบุว่า ปลาปอดปรากฏตัวมาตั้งแต่สมัยโบราณ ปลาปอดตัวแรกปรากฏบนโลกเมื่อ 419 ล้าน – 393 ล้านปีก่อน หลังเกือบสูญพันธุ์ถึง 4 ครั้ง แต่พวกมันก็ยังคงอยู่รอด และปรับตัวมีชีวิตอยู่ได้อย่างยืดหยุ่น

• สาวเจอสัตว์แปลกทำรังในสวน ดวงตาคล้ายการ์ตูน โพสต์ถามคือตัวอะไร ผู้รู้มาตอบแล้ว!
• พิศวงอีกรอบ! รากไม้ขยับได้ ที่แท้ไม่ใช่พยาธิ แต่เป็น “หญ้าเข็มนาฬิกา” ถือเป็นของมงคล