การตรวจเลือกทหารกองเกินเข้ารับราชการทหารกองประจำการปี 2566 หรือการเกณฑ์ทหาร เริ่มมาตั้งแต่วันที่ 1 เมษายนจนถึงวันที่ 20 เมษายนวันสุดท้าย

ผู้เข้าเกณฑ์ ได้แก่ ชายไทยที่เกิดปีพ.ศ.2545 อายุ 21 ปีบริบูรณ์ และเกิดระหว่างปีพ.ศ.2537-2544 อายุ 22-29 ปีบริบูรณ์ ที่ยังไม่เคยเข้ารับการตรวจเลือก หรือผลการตรวจเลือกไม่เสร็จสิ้น

มีขนาดรอบตัวตั้งแต่ 76 ซ.ม. ขึ้นไปเวลาหายใจออก และมีส่วนสูง 146 ซ.ม.ขึ้นไป โดยต้องไปรับหมายเรียกที่ภูมิลำเนาทหาร และไปเข้ารับการตรวจเลือกในวัน เวลา และสถานที่ที่กำหนดไว้ในหมายเรียก

ถ้าไม่ไปรับหมายเรียกภายในกำหนดเวลา ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกิน 3 เดือน หรือปรับไม่เกิน 300 บาท ถ้ารับหมายเรียกแล้วไม่ไปเข้ารับการตรวจเลือกถือว่าหลีกเลี่ยงหรือขัดขืน มีโทษจำคุกไม่เกิน 3 ปี

การเรียกเกณฑ์ทหารในช่วงหลายปีที่ผ่านมา ได้รับการวิพากษ์วิจารณ์อย่างกว้างขวาง และเรียกร้องให้กองทัพใช้วิธีสมัครใจแทนการบังคับเกณฑ์แก่ชายไทยซึ่งอยู่ในช่วงวัยดังกล่าว และเป็นวัยทำงาน และเป็นผู้หารายได้หลักเลี้ยงครอบครัว โดยเฉพาะสังคมระดับล่าง

แม้กองทัพพยายามปรับเปลี่ยน ยินยอมเปิดรับสมัครบุคคลที่ประสงค์อยากรับราชการทหารมากขึ้น โดยเพิ่มสวัสดิการ และสิทธิประโยชน์อื่นๆ มากมาย แต่ก็ยังไม่เพียงพอกับกำลังพลที่ต้องการในแต่ละปี

จึงต้องบังคับเกณฑ์ต่อเนื่องมา พร้อมใช้มาตรการด้านกฎหมายอย่างเข้มงวด ติดตามจับกุม ปิดกั้นโอกาสไม่ให้เข้าถึงการทำงาน รวมถึงการถ่ายทำบัตรประจำตัวประชาชน

แต่การหลบเลี่ยงหลบหนีเกณฑ์ทหารก็ยังมีอย่างต่อเนื่อง ซึ่งกองทัพก็ทราบปัญหาดี ดังนั้นจึงน่าจะหาวิธีการอื่นใดที่ชักจูงใจให้เกิดความร่วมมือจะเป็นคุณกว่า

การเลือกตั้งครั้งนี้ มีพรรคการเมืองอย่างน้อย 3 พรรค เสนอนโยบายยกเลิกหรือลดการเกณฑ์ทหารลงมาใช้รณรงค์หาเสียงด้วย อีกทั้งบางพรรคลงพื้นที่หน่วยตรวจเลือก เพื่อสอบถามความคิดเห็นผู้ที่เข้ารับการตรวจเลือกด้วย

อย่างไรก็ตาม เป็นเรื่องที่ยินดีที่กระทรวงกลาโหม มีคำสั่งเลื่อนการรายงานตัวทหารกองประจำการผลัดที่ 1/2566 จากเดิมวันที่ 1 พฤษภาคมเป็นวันที่ 15 พฤษภาคม เพื่อไม่ให้ทหารใหม่ต้องเสียสิทธิเลือกตั้ง

เพราะจะต้องย้ายทะเบียนบ้านเดิมไปสังกัดภูมิลำเนาทหารในหน่วยทหารด้วย จะส่งผลให้ทหารเกณฑ์ทั้งหมดต้องขาดคุณสมบัติการใช้สิทธิเลือกตั้ง เนื่องจากมีชื่ออยู่ในทะเบียนบ้านไม่ครบ 90 วัน

แต่การตรวจเลือกทหารกองประจำการ กองทัพจะต้องคิดหาวิธีปรับเปลี่ยนด้วยเช่นกัน ที่ผ่านมาถูกวิพากษ์วิจารณ์อย่างหนัก อีกทั้งการฝึกทหารใหม่ก็ถูกตั้งข้อสังเกตว่าไม่เป็นไปตามหลักการฝึกที่ดี เกินเลยไปถึงขั้นละเมิดสิทธิมนุษยชน