ข้าวแช่ เป็นหนึ่งในอาหารพื้นบ้านของไทยที่ได้รับความนิยมในช่วงฤดูร้อน เนื่องจากเป็นอาหารที่ให้ความรู้สึกสดชื่นและมีส่วนผสมหลากหลายที่ช่วยลดอุณหภูมิร่างกาย ข้าวแช่มักจะประกอบด้วยข้าวที่หุงสุกแล้วแช่น้ำเย็นจนกว่าจะเย็นสนิท และเสิร์ฟพร้อมกับเครื่องเคียงที่หลากหลาย

ประวัติข้าวแช่

ข้าวแช่ เป็นอาหารไทยที่มีต้นกำเนิดมาจากวัฒนธรรมของชาวมอญ ซึ่งถือว่าเป็นอาหารสำคัญในประเพณีวันสงกรานต์ ในวันมหาสงกรานต์ (13 เมษายน) ของทุกปี ชาวมอญจะจัดข้าวแช่ครบชุดไปถวายพระและเทพีสงกรานต์ เพื่อความเป็นมงคล ประเพณีนี้ตามมากับชาวมอญที่อพยพเข้ามาในประเทศไทย ทำให้ชาวไทยได้รู้จักกับข้าวแช่ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา​​

ในสมัยรัชกาลที่ 5 ข้าวแช่ ได้รับการจัดสรรให้เป็นอาหารชาววังและได้รับความโปรดปรานจากพระองค์ เดิมทีข้าวแช่เป็นเพียงอาหารชาววังที่ชาวบ้านไม่ค่อยรู้จัก แต่ต่อมาได้รับความนิยมอย่างกว้างขวางในทุกชั้นชนของสังคม

ข้าวแช่ คืออะไร?

ที่เราบอกว่า ข้าวแช่ เป็นอาหารแบบไทยๆ คงจะไม่ถูกต้องเสียทีเดียว เพราะแต่เดิมแล้วข้าวแช่มีพื้นเพมาจากชาวมอญ ข้าวแช่ประกอบไปด้วยข้าวสุกที่ขัดเอาส่วนที่สุกๆ เมือกๆ ออกให้หมด ให้เหลือแต่ส่วนแข็งๆ (เพื่อที่เวลาใส่น้ำทาน น้ำจะได้ไม่ขุ่น) น้ำหอมๆ ที่ผ่านการอบควันเทียน และลอยดอกไม้เช่น มะลิ กระดังงาลนไฟ กุหลาบ หรือดอกชมนาด ทานกับเครื่องเคียงอีก 6 อย่าง

เครื่องเคียงของข้าวแช่

ข้าวแช่ที่ครบเครื่องจริงๆ ต้องมี 6 ชนิด

1. กะปิจากเคย แต่ถ้าไม่มีอนุโลมเป็นกะปิจากกุ้งได้ นำมาทำลูกกะปิ โขลกกับข่า ตะไคร้ กระชาย หัวหอม ปลาดุกย่าง น้ำตาล แล้วนำไปผัดจนน้ำตาลเหนียวจนปั้นได้ เมื่อปั้นเป็นลูกเสร็จ ก็นำไปชุบแป้งทอด
2. ปลาหวาน จากเมืองเพชรจะรสชาติอร่อย
3. พริกหยวก นำมายัดไส้หมู กระเทียม พริกไทย และรากผักชี
4. ไชโป๊
5. หัวหอมสอดไส้
6. หมูฝอย

วิธีทําข้าวแช่

1. นำข้าวหอมมะลิเก่ามาหุงจนครึ่งสุกครึ่งดิบ แล้วนำมาขัดในกระด้งด้วยน้ำจนข้าวเป็นเม็ดใส

2. นึ่งข้าวจนสุกแล้วเทใส่กระด้งให้เย็น จากนั้นเทใส่หม้อดินและอบเทียนให้หอม

3. ทำน้ำลอยดอกมะลิโดยต้มน้ำให้เดือด ปิดไฟ และใส่ดอกมะลิเพื่อความหอม

4. เตรียมเครื่องเคียงหลากหลาย ได้แก่ หอมยัดไส้กะปิ และส่วนผสมอื่นๆ ตามความชอบ

ประโยชน์จากข้าวแช่

นอกจากน้ำเย็นๆ ในข้าวแช่หอมๆ จะทำให้เราคลายร้อนได้อย่างเพลิดเพลินแล้ว ส่วนประกอบอย่างกระชาย ข่า ตะไคร้ หัวหอม และไชโป๊ ยังช่วยย่อยอาหาร บำรุงผิวพรรณให้ชุ่มชื้น ปรับสมดุลของร่างกายให้เป็นปกติ ลดอาการปากลอก ปากแห้ง ปากแตก รวมไปถึงอาการร้อนในได้อีกด้วย และแน่นอนว่าน้ำหอมๆ ของข้าวแช่ ยังช่วยให้เราผ่อนคลายจากความเครียดได้ดีอีกด้วย

ใครที่ยังไม่เคยทาน ข้าวแช่ ยังไม่สายที่จะลองทานนะคะ นอกจากจะเป็นอาหารที่ทั้งอร่อย ทั้งมีประโยชน์แล้ว ยังถือว่าเป็นการช่วยรักษาไว้ซึ่งอาหารไทยๆ ไว้ให้ชนรุ่นหลังได้ลิ้มลองกันต่อๆ ไปด้วยค่ะ