ลิ้นเป็นอวัยวะหนึ่งในช่องปากที่ถูกละเลยมากที่สุด และสำคัญมากต่อสุขอนามัยในช่องปาก แต่หลายคนไม่สามารถแปรงลิ้นได้ เพราะมักมีปัญหารู้สึกอยากอาเจียน หรือคลื่นไส้ จึงเลี่ยงที่จะแปรงลิ้นอยู่เสมอ แต่รู้ไหมว่าการแปรงลิ้นหลังการแปรงฟันนั้นสำคัญมากทีเดียว

การแปรงลิ้น ถือเป็นการทำความสะอาดภายในช่องปาก เพราะลักษณะลิ้นของคนเรานั้นจะมีปุ่มรับรสเล็กๆ อยู่มากมาย ปุ่มเหล่านี้จะสัมผัสกับอาหารที่เรากินเข้าไปตลอดเวลา จนทำให้อาจจะมีเศษอาหารติดอยู่ตามปุ่มลิ้นเหล่านี้ ทำให้บางครั้ง ถึงเราจะรู้สึกว่าแปรงฟันสะอาดแล้ว ใช้ไหมขัดฟันก็แล้ว แต่ยังมีกลิ่นปากอยู่ นั่นก็เพราะว่ามาจากคราบอาหารที่ติดอยู่ตามปุ่มลิ้นแล้วทำปฏิกิริยากับแบคทีเรียในช่องปากนั่นเอง

ทำไมต้องแปรงลิ้น?

ปากของเรานั้นเป็นที่อยู่อาศัยที่ดีที่สุดของแบคทีเรีย ความจริงที่เราไม่รู้ก็คือ ในปากเรานั้นมีแบคทีเรียหลายพันล้านชนิดอาศัยอยู่ เนื่องจากมันมืด ชื้น และมีเศษอาหารตกค้างให้แบคทีเรียกิน แม้ว่าแบคทีเรียบางชนิดจะมีประโยชน์ก็ตาม แต่ก็มีจำนวนไม่น้อยที่ก่อให้เกิดปัญหาในช่องปากตามมา โดยเฉพาะปัญหากลิ่นปาก เพราะแบคทีเรียบางชนิดจะทำปฏิกิริยากับกรดอะมิโนจากเศษอาหาร จากนั้นจะสร้างสารประกอบกำมะถันที่ส่งกลิ่นเหม็นออกมา

การแปรงฟันเพียงอย่างเดียวไม่อาจกำจัดแบคทีเรียในช่องปากได้สะอาดนัก เนื่องจากแบคทีเรียในช่องปากฝังอยู่บนผิวลิ้นมากกว่าบนฟัน เพราะผิวลิ้นจะมีลักษณะขรุขระ มีรอยแยกและรอยแตกมากมาย เหมาะแก่การซ่อนตัวเพื่อเจริญเติบโต การแปรงหรือขูดลิ้นจะช่วยขจัดแบคทีเรียเหล่านี้ออกไปได้

หลายคนเลี่ยงไปใช้วิธีการบ้วนปากด้วยน้ำยาบ้วนปากแทน แต่น้ำยาบ้วนปากไม่สามารถกำจัดแบคทีเรียที่อาศัยอยู่บนลิ้นได้ เพราะแบคทีเรียที่รวมตัวกันจำนวนมากจะเคลือบผิวลิ้นเป็นฟิล์มบางๆ การบ้วนปากด้วยน้ำยาบ้วนปาก อาจทำลายชั้นฟิล์มที่เคลือบอยู่บนลิ้นได้ แต่ทำลายเชื้อแบคทีเรียไม่ได้ ทำให้แบคทีเรียยังคงเจริญเติบโตต่อไป

ดังนั้น การแปรงลิ้นนอกจากจะทำให้ช่องปากของเราสะอาดแล้ว ยังช่วยลดการสะสมของแบคทีเรีย และช่วยทำให้ลมหายใจสดชื่นขึ้นได้อีกด้วย

ประโยชน์ของการแปรงลิ้น

ประโยชน์ของการแปรงลิ้นต่อสุขภาพของช่องปาก มีดังนี้

• ลมหายใจดีขึ้น แบคทีเรียที่ไม่ดีเป็นหนึ่งในสาเหตุหลักของกลิ่นปาก จากการทำปฏิกิริยากับเศษอาหารที่หลงเหลืออยู่ และหมักหมมอยู่เป็นเวลานาน การขูดหรือแปรงลิ้นจะช่วยขจัดชั้นของแบคทีเรียที่หมักหมมอยู่นี้ออกไป ทำให้ลมหายใจสะอาดขึ้น
• การรับรสชาติของอาหารดีขึ้น เนื่องจากต่อมรับรสบนผิวลิ้นถูกแบคทีเรียสร้างชั้นฟิล์มบางๆ เคลือบไว้ ทำให้รับรสชาติได้ไม่ดีเท่าที่ควร การทำความสะอาดลิ้นจึงช่วยให้เราได้สัมผัสกับรสชาติอาหารมากขึ้น
• ดีต่อสุขภาพฟัน แบคทีเรียที่ไม่ดี เป็นสาเหตุที่ทำให้ฟันผุและโรคเหงือกได้ อย่าลืมว่าลิ้นเป็นอวัยวะขนาดใหญ่ในช่องปาก จึงเป็นที่อยู่อาศัยของแบคทีเรียจำนวนมาก
• ดีต่อสุขภาพในช่องปาก การแปรงลิ้นช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดเชื้อราในช่องปาก หรืออาการลิ้นเป็นฝ้า ที่เกิดจากการสะสมของแบคทีเรียปริมาณมาก แล้วเกิดรอยสีขาวบนลิ้น ลดความเสี่ยงในการเป็นโรคปริทันต์อักเสบ ซึ่งรุนแรงกว่าโรคเหงือกอักเสบ (โรคที่เกิดการอักเสบของอวัยวะที่อยู่รอบๆ ฟัน เช่น เหงือก เคลือบรากฟัน กระดูกเบ้าฟัน) ซึ่งอาจทำให้อวัยวะเหล่านี้ถูกทำลายไปอย่างช้าๆ จนอาจสูญเสียฟันได้
• เพิ่มระดับภูมิคุ้มกันของร่างกาย เนื่องจากลิ้นเป็นส่วนหนึ่งที่รับเอาสารพิษต่างๆ ที่เข้าสู่ช่องปาก การขูดหรือแปรงลิ้นจะป้องกันไม่ให้สารพิษถูกดูดซึมเข้าสู่ร่างกาย

วิธีการแปรงลิ้น

คนส่วนใหญ่เลี่ยงที่จะแปรงลิ้นหลังการแปรงฟัน ก็เพราะว่ามันทำให้เกิดอาการอยากอาเจียน หรือรู้สึกพะอืดพะอม แล้วหันไปใช้น้ำยาบ้วนปากแทน แต่การใช้น้ำยาบ้วนปากไม่สามารถกำจัดแบคทีเรียบนลิ้นได้ การแปรงลิ้นจึงจำเป็นต่อสุขภาพของช่องปาก แม้จะทำได้ยาก แต่ก็ควรพยายามทำ โดยทำความสะอาดลิ้นนั้น เราสามารถใช้แปรงสีฟัน หรือใช้ที่ขูดลิ้น แปรงเบาๆ ให้ทั่วลิ้น เพื่อกำจัดคราบต่างๆ ที่ตกค้างอยู่บนลิ้นออกไป

วิธีการแปรงลิ้นที่คอลเกตแนะนำ ให้เริ่มต้นที่ลิ้นด้านหลัง (ค่อนไปทางโคนลิ้น) เนื่องจากแบคทีเรียในช่องปากส่วนใหญ่จะสะสมอยู่บนผิวลิ้นด้านหลัง ซึ่งทำให้มีกลิ่นปากได้ ให้แปรงเบาๆ ด้วยน้ำสะอาด หรืออาจใช้ที่ขูดลิ้นที่มีขายทั่วไปก็ได้ เพราะส่วนใหญ่มักทำจากพลาสติกที่อ่อนนุ่ม ยืดหยุ่น การใช้ที่ขูดลิ้นขูดเบาๆ บนลิ้น จะช่วยลอกแผ่นฟิล์มบางๆ ที่เคลือบอยู่บนผิวลิ้นออก แต่อย่าขูดแรงเกินไป อาจทำให้ผิวลิ้นแตกและเลือดออก

แต่วิธีแปรงลิ้นจากโคนลิ้นมายังปลายลิ้น อาจทำให้เกิดอาการอยากอาเจียน ถ้าอย่างนั้นลองแปรงลิ้นจากซ้ายไปขวาแล้วไล่ลงมาจนถึงปลายลิ้น น่าจะง่ายและรู้สึกดีกว่า